Op 6 en 7 april 2022 kwamen ministers van Buitenlandse Zaken van NAVO-landen samen in Brussel. Ook minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken was aanwezig.
De ministers spraken hun steun uit voor de soevereiniteit van Oekraïne. Zij veroordeelden het vermoorden van burgers in Bucha en andere plekken in Oekraïne. De ministers besloten de steun aan Oekraïne voort te zetten en te versterken. Ook namen zij een pakket maatregelen aan om landen die kwetsbaar zijn voor Russische inmenging te ondersteunen. De bijeenkomst liet ook zien hoe belangrijk de samenwerking van de NAVO met partners is en stond verder in het teken van de toekomst van de NAVO.
Een sterke NAVO
Tijdens de bijeenkomst benadrukte minister Hoekstra het belang van een sterke NAVO voor de verdediging van het trans-Atlantisch grondgebied. Ook onderstreepte hij dat nauwe samenwerking met de Europese Unie (EU) cruciaal is. Voor de veiligheid in Europa – en daarmee ook Nederland. De bijeenkomst was ook een moment om vooruit te kijken: welke verdere stappen moet de NAVO zetten? En wat betekenen die voor de verhouding met Rusland?
NAVO-brede innovatie
Tijdens de bijeenkomst is een nieuw handvest aangenomen om innovatie binnen de NAVO te bevorderen, via het zogenaamde DIANA-programma (Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic). Met dit programma bundelen NAVO-bondgenoten hun krachten om nieuwe technologieën te ontwikkelen op het gebied van veiligheid en defensie. In dit kader zijn er 60 innovatiecentra aangewezen (aangeboden door bondgenoten) om met dit programma aan de slag te gaan. Eén daarvan bevindt zich in Nederland.
In gesprek met buurlanden en NAVO-partners in Azië en Oceanië
De oorlog in Oekraïne heeft gevolgen voor de veiligheid in een brede regio. Daarover werd tijdens de bijeenkomst gesproken met de Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie, Oekraïne, Georgië, EU-partners Zweden en Finland en met collega-ministers uit Australië, Japan, Nieuw-Zeeland en Zuid-Korea. De oorlog in Oekraïne heeft wereldwijde gevolgen. Zeker nu is samenwerking daarom van groot belang – ook met de partners in Azië en Oceanië (de Indo-Pacific regio).
Overal ter wereld kunnen uitdagingen voor de veiligheid van het Euro-Atlantisch gebied ontstaan. Het kabinet vindt dat de NAVO steeds meer een wereldwijd perspectief nodig heeft, en partnerschappen ook buiten het verdragsgebied in gewicht toenemen. Als partners staan we samen sterk en kunnen we van elkaar leren.
Daarom besloten de ministers om nauwer samen te werken met de Indo-Pacific regio op gezamenlijke veiligheidsuitdagingen. Door meer informatie met elkaar te delen, best practices uit te wisselen, elkaar vaker te raadplegen en ook de politieke dialoog en praktische samenwerking verder te versterken.
Extra aandacht ging ten slotte uit naar landen in de directe nabijheid van de NAVO, die kwetsbaar zijn voor inmenging en mogelijk militaire agressie vanuit Rusland. Denk aan onder meer Georgië en Bosnië-Herzegovina. Op 7 april is een pakket aangenomen om deze landen verder te ondersteunen. Bijvoorbeeld in de verdediging tegen cyberaanvallen, en met een team dat adviseert over weerbaarheid.
Nieuwe NAVO-plannen: het Strategisch Concept
De inval van Rusland in Oekraïne laat zien hoe belangrijk het is dat NAVO-landen elkaar beschermen. De veiligheidssituatie in de wereld verandert. En daarom verandert de NAVO mee: om nu en in de toekomst voldoende in staat te zijn veiligheid te bieden. Het Strategisch Concept, dat politiek richting geeft, wordt bijgewerkt. Het volgende Strategisch Concept wordt aangenomen tijdens de NAVO-top in Madrid op 29 en 30 juni 2022.
Tijdens de bijeenkomst in Brussel deelden ministers van Buitenlandse Zaken hun visie over welke elementen een plaats moeten krijgen in dat volgende Concept. In het Strategisch Concept van 2010 werd nog de hoop op een positieve samenwerking met Rusland uitgedrukt. De recente gebeurtenissen maken duidelijk dat daar geen sprake meer van kan zijn.
Wat vindt het kabinet?
Het kabinet vindt dat het agressieve handelen van Rusland in het volgende Strategisch Concept terug moet komen. Tegelijkertijd is het van belang om de toekomstplannen los te zien van de huidige actualiteit. En om aan te geven dat de NAVO de deur voor dialoog niet dicht moet gooien.
Ook moet er aandacht worden besteed aan China: een groeiende economische en militaire wereldmacht – die deze macht steeds vaker gebruikt. Sommige thema’s waarmee de landen van de NAVO geconfronteerd worden, zoals wapenbeheersing, non-proliferatie en ontwapening, kunnen niet goed besproken worden zonder de betrokkenheid van China.
Nederland wil ook aandacht voor de impact van klimaatverandering op veiligheid en voor het groter wordende veiligheidsbelang van nieuwe technologieën. Daarbij wordt weerbaarheid steeds belangrijker. Bijvoorbeeld tegen digitale dreigingen.
En, voor Nederland heel belangrijk: de samenwerking tussen EU en NAVO moet een belangrijke plaats krijgen in het Concept.